Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych – kolejne RODO?

Od kilku miesięcy polskim przedsiębiorcom sen z powiek spędza widmo szumnie zapowiadanej Ustawy o odpowiedzialności podmiotów za czyny zabronione pod groźbą kary (projekt). Warto przypomnieć, że nie jest to nowa regulacja, ponieważ w polskim porządku prawnym od 2002 roku funkcjonuje ustawa regulująca tę samą materię – nowa ustawa, której rządowy projekt w styczniu 2019 roku trafił do Sejmu (do tej pory prace nad projektem nie zostały podjęte przez Sejm), wprowadzi jednak wiele istotnych i dotkliwych jak można się spodziewać zmian.

Z tego artykułu dowiesz się:
 

• Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych – o co chodzi?
• Czym jest czyn zabroniony
• Jakie sankcje grożą przedsiębiorcom
• Jakie nieprawidłowości w organizacji mogą przesądzić o tym, że Twoje przedsiębiorstwo poniesie odpowiedzialność
• Odpowiedzialność podmiotów zbiorów – wpływ na przedsiębiorców

Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych – o co chodzi?

Wiadomości z rynku wskazują, że ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych najprawdopodobniej zostanie uchwalona jeszcze w tym roku, a wejdzie w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia. W mediach często możemy usłyszeć, że wielkimi krokami do przedsiębiorców zbliżają się kolejne sankcje, a niezgodność działalności z przepisami tej ustawy będzie zabijać biznes. Faktycznie wysokość planowanych sankcji (projektowane przepisy zakładają m.in. karę pieniężną w wysokości do 30.000.000 złotych) oraz zmiana zasad odpowiedzialności mogą przyprawić o zawrót głowy, zarówno przedsiębiorcę z segmentu SME jak i większych biznesowych graczy. Warto więc poznać naszego “wroga” i przyjrzeć się bliżej zmianom, które mają nadejść.

Czyn zabroniony – czym właściwie jest?

Zgodnie z ustawą jest to czyn czyli:

• działanie lub zaniechanie podmiotów wskazanych powyżej

• umyślne działanie lub zaniechanie członka organu np. członka zarządu spółki

które jest przestępstwem ściganym z oskarżenia publicznego lub przestępstwem skarbowym, z wyłączeniem np. czynów popełnionych przez opublikowanie materiału prasowego (ta odpowiedzialność jest uregulowana w odrębnych przepisach).

Przykładem czynu zabronionego może być przyjęcie korzyści majątkowej w związku z prowadzoną działalnością czy dopuszczenie się oszustwa. Pamiętaj, że podmiot zbiorowy może ponieść odpowiedzialność także wtedy jeśli czyn zabroniony zostanie popełniony przez osobę zatrudnioną (jeśli będzie to miało bezpośredni związek z prowadzoną przez podmiot zbiorowy działalnością) czy podwykonawcę (jeżeli jego czyn zabroniony pozostawał w związku z wykonywaniem umowy zawartej z podmiotem zbiorowym) w sytuacji gdy podmiot zbiorowy np. nie dołożył należytej staranności przy ich wyborze.

Jakie sankcje grożą przedsiębiorcom za dokonanie czynu zabronionego?

Za dokonanie czynu zabronionego mogą grozić m.in:

• kara pieniężna nawet do 30.000.000 złotych

• rozwiązanie podmiotu zbiorowego

• podanie wyroku do publicznej wiadomości

• stałe albo czasowe zamknięcie oddziału podmiotu zbiorowego

oraz orzekane nawet do 10 lat zakazy:

• promocji lub reklamy prowadzonej działalności, wytwarzanych lub sprzedawanych wyrobów, świadczonych usług lub udzielanych świadczeń;

• prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju

• ubiegania się o zamówienia publiczne

Jakie nieprawidłowości w organizacji mogą przesądzić o tym, że Twoje przedsiębiorstwo poniesie odpowiedzialność?

Jeśli w Twoim przedsiębiorstwie:

• nie zostały określone zasady postępowania na wypadek zagrożenia popełnienia czynu zabronionego lub skutków niezachowania reguł ostrożności (nie dotyczy mikroprzedsiebiorców)

• nie został określony zakres odpowiedzialności organów podmiotu zbiorowego, innych jego komórek organizacyjnych, jego pracowników lub osób uprawnionych do działania w jego imieniu lub interesie (nie dotyczy mikroprzedsiebiorców)

• nie została określona osoba lub komórka organizacyjna, nadzorująca przestrzeganie przepisów i zasad regulujących działalność podmiotu, który jest co najmniej średnim przedsiębiorcą (chodzi np. o osobę odpowiedzialną za compliance)

• organ podmiotu zbiorowego lub osoba fizyczna uprawniona do jego reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub sprawowania nadzoru, w związku z jej działaniem w interesie lub na rzecz tego podmiotu, wiedział o nieprawidłowości w organizacji, która ułatwiła lub umożliwiła popełnienie czynu zabronionego.

a będzie dojdzie do popełnienia czynu zabronionego, to brak powyższych elementów będzie wpływał na przypisanie przedsiębiorstwu odpowiedzialności za jego popełnienie.

Odpowiedzialność podmiotów zbiorów – wpływ na przedsiębiorców

W obrocie gospodarczym, chociażby w kontekście nawiązywania współpracy z firmami spoza Polski, z polskimi oddziałami międzynarodowych korporacji czy też w postępowaniach o udzielenie przetargu (publicznego i niepublicznego) można już zaobserwować zwiększone zainteresowanie posiadaniem przez potencjalnego kontrahenta określonych regulacji wewnętrznych dot. np. etyki biznesu, przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy czy korupcji. Regulacje te mają stanowić zabezpieczenie przed wystąpieniem niepożądanych w organizacji zjawisk.

Odpowiadając jednak na pytanie zadane na wstępie, TAK  – sądzę, że niedługo czeka nas szał związany z wejście w życie omawianych przepisów (Ustawa o odpowiedzialności podmiotów za czyny zabronione pod groźbą kary), który może być porównywalny z gorączką, którą zafundowało biznesowi RODO. Możemy więc spodziewać się dużej ilości pytań, formularzy oraz dokumentacji, którymi będą zasypywać nas kontrahenci.

Warto wiedzieć
Przedsiębiorcy nie powinni jednak dać się zwariować. Poddając się wdrożeniowej gorączce mogą niepotrzebnie stracić dużo zasobów majątkowych i ludzkich. Wszystkie zmiany można oswoić i zaplanować odpowiednie kroki aby się do nich przystosować. Ważne jest aby do tego planowania podejść w sposób racjonalny i efektywny – nie chodzi przecież o to żeby stworzyć masę niepotrzebnej dokumentacji, która w praktyce może okazać się zbędna.

Przedsiębiorcy powinni więc przede wszystkim:

• dokonać rzetelnego przeglądu procesów funkcjonujących w organizacji

• zidentyfikować ryzyka i luki, które mogą wystąpić w tych procesach (lepiej jest przeciwdziałać niż działać po fakcie:)

• zastanowić się nad ewentualnymi środkami zaradczymi (które nie muszą oznaczać ogromnej ilości niezrozumiałej dokumentacji) np. w postaci szkoleń dla pracowników, określenia jasnych i przejrzystych zasad, które obowiązują w przedsiębiorstwie, a także edukowania pracowników i członków organów.